Leermiddelen in transitie

📘 Leermiddelen in transitie: tijd voor kwaliteit én zorg voor de leerkracht

Gewoontegetrouw brengt de start van een nieuw schooljaar volle boekentassen met zich én de discussie over de bijbehorende volle facturen. De discussie wordt dit jaar aangezwengeld door onder andere de didactische vraagstellingen bij de invulboeken en de toegankelijkheid van de digitale leermiddelen:

Jef Poortmans in Trends: Zijn schoolboeken te duur? De invulboeken zijn het grootste probleem niet, 27 08 2025

Bart Eeckhout in De Morgen: Laat minister Zuhal Demir maar even doen op onderwijs, 27 08 2025

De kern van het debat is echter dit: hoe zorgen we voor leermiddelen die écht bijdragen aan het leersucces van onze leerlingen én werkbaar blijven voor onze leerkrachten?

🎯 Het probleem

Leermiddelen, voornamelijk de papieren leerwerkboeken of invulboeken,  zijn uitgegroeid tot een symbool van gemak en efficiëntie, maar ook van eenzijdigheid en hoge kosten. Leerkrachten kiezen er vaak voor omdat ze houvast bieden en tijd besparen. Kritische didactici noemen de basisstructuur en gebruikte didactiek eenzijdig en matig efficiënt en ouders blijven kloppen op de vraag waarom zoveel moet worden betaald, des te meer als ze het gebruik ervan amper zien.

Pedro De Bruyckere: “Een te eenzijdige didactiek, waarin leerlingen zelf weinig hoeven te produceren, is slecht voor leeruitkomsten.”

Tegelijkertijd is de druk op leerkrachten groot. Er is een feitelijk lerarentekort, een pittige digitalisering en steeds meer en veeleisender kernactiviteiten: lessen voorbereiden, lessen geven, leerlingen belegeiden, evalueren en opvolgen, samenwerken, ouders betrekken, rapporteren…

Hoe verzeker je dan  dat leerkrachten zelf kwaliteitsvolle leermiddelen ontwikkelen of beoordelen én kwaliteitsvol inzetten?

Met een doordachte leermiddelenaanpak die leerkrachten ondersteunt in hun rol van educatief, didactisch expert.

🧩 Wat is in de maak?

De Kwaliteitsalliantie en het nieuwe kwaliteitskeurmerk zijn belangrijk delen van de oplossing.

“Met een kwaliteitskeurmerk zullen we objectief en wetenschappelijk onderbouwd het debat kunnen voeren over wat kwaliteit is en wat niet.” – Dirk Van der Borgt, voorzitter van GEWU (educatieve uitgeversgroep)

Een kritische kanttekening hierbij is dat een keurmerk hanteren waardevol kan zijn, maar tijd, training en draagvlak vraagt. Zonder voldoende ondersteuning kan het keurmerk voor leerkrachten een extra last worden in plaats van een hulp.

🧠 Als we willen dat leerkrachten kwaliteitsvolle keuzes maken mbt leermiddelen, moeten we hen bovenal:

• 🛠️ Professioneel ondersteunen met inzichten over effectieve didactiek en efficient leren en de link met leermiddelen:

Meer “Wijze lessen voor het ontwikkelen, kiezen en gebruiken van leermiddelen, T More”

• ⏳ Tijd geven om (nieuwe) leermiddelen te verkennen en te beoordelen in lijn met hun school- en leercontext alvorens tot gebruik over te gaan

Meer tijd voor de kerntaken van leerkrachten en effectief eermiddelengebruik tot die kerntaken rekenen

• 🤝 Actief betrekken bij de (door)ontwikkeling van leermiddelen, tijdens het gebruik ervan, samen met de makers-specialisten-onderzoekers

 Meer userpanels bij educatieve partners bv.

✅ Dit soort brede ondersteuning voor leermiddelkeuze is een investering in leersucces.

Een breed ondersteuningsmodel waarin scholen en leerkrachten

• toegang krijgen tot het kwaliteitskeurmerk,

• tijd en middelen krijgen om leermiddelen te verkennen en te evalueren - voor gebruik - en hierbij begeleid worden

• impact hebben – tijdens gebruik – op de doorontwikkeling en verbetering van leermiddelen, ook bij partners

💬 Tot slot

Leermiddelen bepalen leersucces! Als we maatregelen nemen om de kwaliteit ervan te borgen, moeten we de leerkracht centraal stellen.

Benieuwd naar al jullie meningen over wat nog kan bijdragen tot leermiddelen met leersuces: interesse in een virtuele koffie, mail naar katrien@bespreek.be of reageer via www.bespreek.be